Qhibyake analize reste te alosaren kay e romani qhib sikotor e indo-evropake familiako thay pashola e dialektencar kay avena kotar ratyo-disyoriguni kotor e Indiako. Romani qhib garavdili shukar thay vakergyola ani sah lumia e ververutne dialektencar ini soske lela buderi alavya kotar o qhibya e thanenge kote jivdinena. Ko palune bersha buderi studentya kerde buti vash te standardizinen e Romani qhib ikalindoy abecede thay alavarya.

Pe bersh 1979, Ian Hancock, romano lingvisti kotar e Anglia publikinla moderuni broshura e romana lingvistikako “Romani  sociolinguistics”. Angluno seriozuno kedipe vash e romani qhib adikerdilo ano shtarto kongresie IRU e miratipea e Rezoluciako 7/1990 vash e Romani qhib ano Warshava (07.04.1990) kote miratisali e abeceda e dr. Marcel Courthiade. Ji kay, pe 1986, Shaip Yusuf publikingya angluni narativuni gramatika pe romani qhib, yekh kombinipe e dialektengo arli thay gurbeti (jambazi).Pe 1992 prof. Ibrahim Elshani ano ledeipe e romane aktivistyencar ano Prizren adaptingya e romani abeceda jandi sar “prizrenoski abeceda” koya vastingyola ani literatura thay romanenmedie ani Kosova.

Romani qhib ani Kosova vakergyola ano duy sherune dialektya: dialekti Arli thay Gurbet. Yekh tikno kotor e romengo kotar o ruralune thane e centraluna Kosovako (Obiliq, Vuqitrna) vastinena o dialekti Bugurji.

Dialekti “arli” avela kotar o alavya Jerli vay Erli kay pe turkyuni qhib mangla te phenel “thanutno” thay astarela o vakeripe ano Balkani, kova arakhlola ani Kosova (Prizren, Prishtina, Gilana, Ferizay), Bosna, Serbia bizo Voyvodina, Vrdloriguni Maqedoni, Bulgaria, Turkia, Grecia thay Albania.

Dialekti “gurbet” vakergyola kotar o roma kola khargyona Gurbet thay kay ko sasutnipe siton ano duripe. Gurbetya jangyona vi sar Jambazya, Gabelya thay Qergarya. Akava dialekti vastingyola ani Kosova (Peya, Mitrovica, Jakova), Montengro, Serbia, Bosna, Kroacia, Slovenia, tikno gendo ani Vrdloriguni Makedonia, Italia, Albania, Yurkia thay thana vrdloriguna Evropako.

Ani centraluni Evropa thay vrdloriguni sar si pe grupe, roma vakerna dialektya sar: lovari, kalderash, kalo, sinti, resande, haladitcka, ruska roma… Romani qhib ano ververutne thana e Evropake sito reprezentimi ano edukipeske institucie prekal

siklipe ano fundone thay mashakrune shkole, ano Universitetya prekal o katedre e Romologiake, ano lokalune institucie thay medie.

Ani Kosova, romani qhib hramingyola ano pustika thay reviste, romano teatro, medie (publikune thay lokalune medie) thay phiravgyola ano fakutlativuno siklipe e romana qhibyako ano fundone shkole ano Prizren. Ani Graqanicaki komuna (2016) e romani qhib sitoy qhib anoofsialuno vastipe thay ani Prizrenoski komuna (2022) sitoy qhib ano ofisialuno/tradicionaluno vastipe.